"Carmina Burana" - premiery w Katowicach i Bytomiu

60, 70, 30 i 20 - to nie numery loterii, lecz liczby oznaczające ilość osób składających się kolejno na chór, orkiestrę, balet oraz chór chłopięcy. Do tego doliczyć należy solistów, tancerzy Teatru Pantomimy im. Tomaszewskiego z Wrocławia, statystów - modeli, judoków, tancerzy break dance. Ten prawie dwustuosobowy zespół uczestniczyć będzie w najnowszym przedstawieniu Opery Śląskiej w Bytomiu.

Najnowszy spektakl to opera-oratorium Carla Orffa „Carmina Burana", której premiera odbędzie się praktycznie dwukrotnie - raz na rodzimej scenie Opery Śląskiej, a drugi raz na deskach Teatru Śląskiego.

„Carmina Burana" to XIII-wieczny rękopis odnaleziony w opactwie Benediktbeuren w Bawarii (przechowywany obecnie w Bibliotece Miejskiej w Monachium). Stanowi najobszerniejszy zbiór świeckiej liryki średniowiecza (repertuar wagantów i goliardów), zawierający łacińskie wiersze o treści moralizatorsko-satyrycznej, miłosnej, religijnej i biesiadnej. W oparciu o teksty Carmina Burana Carl Orff, niemiecki kompozytor, pedagog i dyrygent, skomponował kantatę sceniczną. Premiera tego sceniczno-oratoryjnego utworu miała miejsce 8 czerwca 1937 roku w inscenizacji Oscara Wälterlina w Operze Frankfurckiej.

Carl Orff był kapelmistrzem teatrów w Monachium, Mannheimie i Darmstadcie (1915-1920), a wraz z D. Günther założył szkołę gimnastyki, tańca i muzyki (tzw. Güntherschule w Monachium, 1924). Działał jako pedagog i dyrygent Münchner Bachverein. W latach 1950-60 prowadził mistrzowską klasę kompozycji w wyższej szkole muzycznej w Monachium. Jego pierwsze utwory powstały pod wpływem Debussy'ego, A. Schönberga i R. Straussa. Około roku 1930 nastąpiła zmiana w jego twórczości i Orff zwrócił się w kierunku muzyki dawnej. Rezultatem przeprowadzonych w tej dziedzinie studiów były opracowania dzieł renesansowych i barokowych (m.in. C. Monteverdiego).

Od tego momentu jego muzyka niemal w całości wykazuje tendencje archaizujące. W większości swych dojrzałych utworów realizował jedność słowa, muzyki i ruchu, nawiązując tym samym do sztuki starożytnej. Wykorzystywał zdobycze zarówno teatru greckiego i rzymskiego, jak i misteriów, komedii średniowiecznych, komedii dell'arte, teatru elżbietańskiego, opery starowłoskiej. Do tego włączał wątki staroniemieckich legend i bajek ludowych. Ulubionymi obiektami stylizacji były dla Orffa dzieła Monteverdiego oraz Verdiego, średniowieczna monodia, tańce renesansowe i wczesnobarokowe.

Niemniej jednak jego muzyka odznacza się dużą oryginalnością. Jego styl określa się często jako „neoprymitywizm" i istotnie, w oddziaływaniu muzyki Orffa wyodrębniają się elementy pierwotne - rytm (prosty, ciągły, motoryczny) oraz powtarzalność. W jego koncepcji muzyka powinna sięgać do swoich magicznych praźródeł. Z kolei kolorystyka instrumentalna jest przede wszystkim perkusyjna (szeroki zasób instrumentów egzotycznych) i ma za zadanie podkreślenie nadrzędnej roli rytmu. Ponadto poważną rolę w dziełach scenicznych pełni chór.   
    
„Carmina Burana" stanowi najsłynniejsze dzieło Carla Orffa. Utwór ten skomponował na orkiestrę, chór i głosy solowe, a dominujące okazują się być rytm oraz zharmonizowane partie chóralne.

Reżyserii spektaklu dla Opery Śląskiej podjął się Robert Skolmowski (obecny Dyrektor Naczelny i Artystyczny Wrocławskiego Teatru Lalek). Skolmowski, scenarzysta i reżyser, zasłynął z ekstrawaganckich i niezwykle oryginalnych realizacji takich znakomitych dzieł scenicznych jak: „Otello" i „Trubadur" (Opera Wrocławska), „Rigoletto" G. Verdiego (Opera Śląska), „Carmen" G. Bizeta (Opera Wrocławska) oraz „Zemsta nietoperza" (Teatr Wielki w Łodzi, Teatr Muzyczny w Gdyni). Spektakl stanowić będzie jubileusz 20-lecia pracy artystycznej reżysera spektaklu.

Wśród realizatorów widowiska znajdują się również Tadeusz Serafin (kierownictwo muzyczne), Radosław Dębniak (scenografia), Małgorzata Słoniowska (kostiumy), Maciej Prusak (choreografia), Anna Tarnowska (kierownictwo chóru).

Spektakl zapowiada się jako oryginalne wydarzenie. Według zapowiedzi, poprzez kostium i scenografię, przedstawienie wpisywać się będzie w średniowieczną estetykę i symbolikę, chociaż z pewnością nie zabraknie odwołań do współczesności. Wśród projektów, które już 14 grudnia mają zostać zaprezentowane na scenie, znajduje się olbrzymich rozmiarów koło (symbol Koła Fortuny) z wielkim tronem na szczycie.

Zapowiada się zatem niezwykle intrygujące przedstawienie, które oddziaływać będzie na zmysł słuchu i wzroku - słowem niezwykła uczta estetyczna.

Premierowe spektakle odbędą się 14 grudnia 2008 r. o godz. 18.00 na scenie Opery oraz 15 grudnia na scenie Teatru Śląskiego w Katowicach.

Magdalena Czerny
(magdalena.czerny@dlastudenta.pl)

Ważniejsze źródła: A. Liess: Sein Leben und sein Werk in Wort, Bild und Noten, Encyklopedia Muzyki PWN